Spreekrecht
Het spreekrecht is het recht van slachtoffers om tijdens de strafzitting een verklaring af te leggen. Spreekrecht kan je erkenning geven en mogelijk helpen om dat wat je is overkomen een plek te geven. Je kunt de verdachte, de rechter en de officier van justitie zo zelf laten weten wat het strafbaar feit met je heeft gedaan. Het kan lastig zijn om te bepalen hoe je van je spreekrecht gebruik wilt maken. Wij helpen je hierbij.
Of je spreekrecht hebt, hangt af van er precies is gebeurd. Je hebt spreekrecht bij:
- Strafbare feiten waarvoor de dader een gevangenisstraf kan krijgen van 8 jaar of meer.
- Een aantal andere strafbare feiten zoals seksuele misdrijven, stalking, bedreiging en een verkeersongeval met ernstig lichamelijk letsel of overlijden tot gevolg.
Als je spreekrecht hebt laat het Openbaar Ministerie je in een brief weten dat je recht hebt op spreekrecht. Bij deze brief krijg je het wensenformulier.
Staat op je Wensenformulier de vraag: 'Wilt u in de rechtszaal iets zeggen en daarmee gebruik maken van het spreekrecht?'
Dan heb je spreekrecht en kun je op het Wensenformulier aangeven dat je hier gebruik van wilt maken.
Staat deze vraag niet op je Wensenformulier?
Dan heb je geen spreekrecht. Je hebt als slachtoffer wel altijd het recht om voor een strafzitting een verklaring op te schrijven. Dit noemen we een schriftelijke slachtofferverklaring (SSV).
De volgende personen kunnen gebruikmaken van het spreekrecht:
- het slachtoffer zelf,
- de nabestaanden van het overleden slachtoffer. Zoals ouders, grootouders, kinderen, kleinkinderen, broers, zussen, nichten, neven, ooms en tantes. Naast de echtgenoot of geregistreerd partner kunnen maximaal 3 nabestaanden gebruik maken van het spreekrecht.
- de wettelijk vertegenwoordigers van een minderjarig slachtoffer,
- de partner en 1 ander familielid. Dit geldt in het geval dat een slachtoffer of nabestaande verstandelijk en/of lichamelijk niet in staat is om zelf te spreken,
- een gemachtigde die namens het slachtoffer spreekt.
Iemand die jonger is dan 12 jaar mag alleen spreken als de rechter hiervoor toestemming geeft.
Hulp nodig bij voorbereiden spreekrecht? Gebruik het stappenplan
We leggen stap voor stap uit welke vormen van spreekrecht er zijn en hoe je daar gebruik van kunt maken.
Je kunt je spreekrecht op verschillende manieren gebruiken.
- Je spreekt met je verklaring op papier
Je kunt van tevoren je verhaal opschrijven en dat tijdens de strafzitting voorlezen. Zo voorkom je dat je tijdens de strafzitting niet uit je woorden komt of dat je dingen zegt waar je later spijt van krijgt.
Wat je hebt opgeschreven hoef je niet aan de rechter te geven. Dan komt het niet in je strafdossier. Het mag natuurlijk wel.
Tijdens de strafzitting kun je alsnog kiezen om niet te spreken. Ook kun je alsnog ervoor kiezen om je geschreven verklaring aan de rechter te geven. Je verklaring komt dan in het strafdossier.
- Je zet je verklaring alleen op papier
Wil je niet spreken tijdens de strafzitting? Dan kun je je verhaal op papier zetten. Dit heet een schriftelijke slachtofferverklaring (SSV). Je verklaring wordt toegevoegd aan het strafdossier.
Als je je verklaring opschrijft, hoef je niet bij de strafzitting aanwezig te zijn. Je mag natuurlijk wel aanwezig zijn tijdens de strafzitting.
De rechter, de officier van justitie, de verdachte en de advocaat van de verdachte kunnen je verklaring lezen. Soms leest de rechter de verklaring tijdens de strafzitting voor, maar niet altijd.
Lees meer over de schriftelijke slachtofferverklaring
- Je kiest ervoor om alleen te spreken
Je krijgt het woord tijdens de strafzitting. Je vertelt tijdens de strafzitting je verhaal uit het hoofd en zet niets op papier. Tijdens de strafzitting zijn de rechter, de officier van justitie, de verdachte en de advocaat van de verdachte aanwezig.
De secretaris van de rechtbank kan mee typen met wat je zegt. Dit komt dan terecht in het verslag van de strafzitting. Is er pers aanwezig? Zij kunnen zinnen overnemen die je hebt gebruikt.
- Je vraagt aan iemand anders om namens jou te spreken
Als je niet zelf wilt spreken, dan kun je ook iemand anders vragen om je verklaring voor te lezen. Dit kan een familielid, een vriend of vriendin zijn. Je moet deze persoon hiervoor machtigen.
Zet je verklaring op papier, zodat iemand namens jou je verhaal kan laten horen in de rechtszaal. Je kunt zelf bepalen of je je verklaring aan de rechter geeft en toevoegt aan het strafdossier.
Als je je verhaal wilt doen zonder dat op papier te zetten, dan kun je deze stap overslaan.
Het kan fijn zijn om voor jezelf je verhaal op papier te zetten en op te schrijven wat het strafbaar feit met je heeft gedaan. Ook als je geen gebruik wilt maken van het spreekrecht. Of als je niet wilt dat de verdachte of iemand in de rechtszaal je verklaring leest. Geef dan aan op het Wensenformulier dat je niet iets in de rechtszaal wilt zeggen.
- Gebruik onze schrijfhandleiding 'schriftelijke slachtofferverklaring' als hulpmiddel bij het schrijven van je verklaring. Of je die verklaring nu zelf voorleest, door een ander laat voorlezen of toevoegt aan het dossier: het kan fijn zijn om je verhaal op te schrijven.
- Gebruik onze voorbeeldbrief 'schriftelijke slachtofferverklaring' om niets te vergeten wat in je schriftelijke verklaring moet staan.
Wil je dat je schriftelijke slachtofferverklaring wordt toegevoegd aan het strafdossier? Stuur dan je verklaring op. Het voordeel van het toevoegen van je verklaring aan het strafdossier is dat de rechter dit kan gebruiken als bewijs voor het strafbare feit.
Je kunt de schriftelijke slachtofferverklaring opsturen naar het Informatiepunt Slachtoffers OM (IPS OM) van het parket waar de strafzaak wordt behandeld.
Let er op dat je het parketnummer en de naam van de verdachte vermeldt. Het parketnummer vind je op het 'Formulier Verzoek tot schadevergoeding' of de brief van het Openbaar Ministerie.
Wil je tijdens de strafzitting zelf spreken of wil je iemand namens jou laten spreken? Dan is het niet nodig om je verklaring van tevoren op te sturen. Je kunt dan de verklaring tijdens de strafzitting aan de rechter geven.
Je krijgt een brief waarin staat wanneer de strafzitting is. Denk aan het volgende als je gaat spreken tijdens de strafzitting:
- Gebruik geen scheldwoorden. Als je gaat schelden, kan de rechter besluiten dat je niet meer mag spreken.
- De verdachte kan tijdens het spreekrecht in de zaal aanwezig zijn.
- Er kan pers aanwezig zijn in de rechtbank. Journalisten mogen je alleen in beeld brengen of je verklaring opnemen als je toestemming geeft. Wel mogen journalisten verslag doen van wat je hebt gezegd. Wil je niet dat er iets uit je verklaring naar buiten komt? Je kunt de rechter vragen om het spreekrecht achter gesloten deuren te laten plaatsvinden.
- Je kunt naar aanleiding van je verklaring opgeroepen worden als getuige. Bijvoorbeeld als je in je verklaring nieuwe informatie geeft over wat er is gebeurd, of over het bewijs. Of als je verklaring afwijkt van je eerdere verklaringen. De rechter of de advocaat van de verdachte kan je hierover vragen stellen.
Hoe was het voor anderen?
Mellanie kon eindelijk haar stem laten horen. Lees het verhaal van Mellanie
'Ik heb hem aangekeken, maar hij keek niet terug. Daardoor voelde ik me nóg krachtiger.'
Carolien en haar familie werden gestalkt.
Thijs werd mishandeld door een ontslagen werknemer.
Johan raakte ernstig gewond door een motorongeval.
Volg je strafzaak op MijnSlachtofferzaak
Op MijnSlachtofferzaak vind je een online overzicht van het verloop van je strafzaak. Hier staat de informatie over je zaak van de Politie, Slachtofferhulp Nederland, het Openbaar Ministerie, het Schadefonds Geweldsmisdrijven en het CJIB. Je logt in met je DigiD.