Onderzoeken en commissies misbruik in de jeugdzorg

Op 7 november 2016 begon de commissie de Winter op verzoek van het kabinet een officieel onderzoek naar psychisch, lichamelijk en seksueel geweld in de jeugdzorg vanaf 1945 tot nu. Daarnaast heeft de commissie ook een meldpunt geopend. Op 12 juni 2019 bood de Commissie De Winter haar eindrapport “Onvoldoende beschermd, geweld in de Nederlandse jeugdzorg van 1945 tot heden” aan de ministers De Jonge (Volksgezondheid, Welzijn en Sport) en Dekker (Rechtsbescherming) aan.

Resultaten onderzoek commissie de Winter

De commissie heeft op 12 juni 2019 de definitieve resultaten van het onderzoek gepubliceerd. Lees het nieuwsbericht over het onderzoek.

• Driekwart van de kinderen die tussen 1945 en nu in de jeugdzorg heeft gezeten, heeft daar te maken gehad met fysiek, psychisch of seksueel geweld.
• Veel kinderen hebben op meerdere adressen geweld meegemaakt.
• De meeste kinderen hebben meerdere vormen van geweld meegemaakt.
• Het betrof voornamelijk structureel geweld. Gemiddeld hield het geweld 7,5 jaar aan.
• Meer dan de helft van de slachtoffers heeft het geweld als kind niet gemeld.
• Het toezicht op de kinderen in instellingen en in pleeggezinnen is de afgelopen 70 tekort geschoten.
• Tot 1970 was vooral het fysieke geweld door groepsleiding en pleegouders zichtbaar. Na 1970 verschuift dit naar psychisch geweld en onderling fysiek geweld tussen kinderen.
• Het overgrote deel van de melders geeft aan psychische klachten te hebben door wat ze als kind hebben meegemaakt. Met name het psychisch geweld heeft grote negatieve gevolgen gehad voor de verdere levensloop van slachtoffers, onder meer op het gebied van sociale en intieme contacten.

Hoe krijg ik informatie over mijn melding?

Als je melding hebt gemaakt en daar vragen of opmerkingen over hebt, kun je  contact opnemen met het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport via Dienstpostbus Team de Winter.

Wie hebben melding gedaan?

Slachtoffers zelf hebben de meeste meldingen gedaan, maar ook andere betrokkenen zoals ouders, kinderen of partners. De meeste meldingen die zijn gedaan stammen uit de jaren '60 en komen vooral uit de residentiële jeugdzorg en de pleegzorg.

De Universiteit Utrecht heeft onderzoek gedaan naar seksueel misbruik en aangiftebereidheid binnen de gemeenschap van Jehova's Getuigen in Nederland. Ze deed dit onderzoek in opdracht van het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum (WODC) van het Ministerie van Justitie en Veiligheid. Het rapport dat uit het onderzoek voortkwam, is inmiddels openbaar (nadat de publicatie werd aangevochten door de Jehova's Getuigen). Minister Dekker heeft naar aanleiding van het rapport nieuw beleid opgesteld. In een brief die hij op 27 augustus 2020 naar de Tweede Kamer stuurde, kondigde hij aan dat het meldpunt ‘Verbreek de Stilte’ wordt uitgebreid met expertise over gesloten gemeenschappen. Slachtoffers van seksueel misbruik binnen gesloten gemeenschappen kunnen bij Verbreek de Stilte terecht voor ondersteuning.

In mei 2019 bleek uit onafhankelijk onderzoek van de commissie 'Misbruik Castrum Peregrini 1942-1986' dat er seksueel geweld heeft plaatsgevonden door Wolfgang Frommel en zijn kring. Er was sprake van seksueel misbruik en van grensoverschrijdend gedrag, waarbij gebruik gemaakt werd van moreel overwicht over jongere mannen en vrouwen.

Een aantal van de slachtoffers is nog in leven en heeft tot op de dag van vandaag last van het misbruik. Angst, schaamte, schuldgevoel en emotionele binding met de pleger zijn vaak grote drempels voor slachtoffers om hun ervaringen te delen. Gelukkig hebben zij hun ervaringen over wat hen is aangedaan in dit onderzoek gedeeld, zodat zij erkend kunnen worden in hun leed.

Na het verschijnen van het rapport van de commissie hebben Slachtofferhulp Nederland en het Schadefonds Geweldsmisdrijven, in overleg met de stichting Castrum Peregrini, een hulpaanbod geformuleerd dat aan de melders bij de commissie is aangeboden. Slachtoffers kunnen – ook wanneer zij zich niet bij de commissie hebben gemeld - nog steeds terecht bij Slachtofferhulp Nederland voor ondersteuning.

De commissie sociaal veilige werkomgeving Defensie heeft onderzoek gedaan naar de sociaal veilige werkomgeving bij Defensie. Aanleiding voor het instellen van de commissie was een toezegging van de staatssecretaris. Op 13 november 2017 meldde zij in de Kamer een onafhankelijk extern onderzoek in te stellen vanwege een misbruikzaak in Schaarsbergen. Het onderzoek is inmiddels afgerond en de conclusies zijn gepubliceerd in bijbehorend rapport.  

Om een beeld te krijgen van de aard en omvang van seksuele intimidatie en misbruik in de sport heeft NOC*NSF op 1 maart 2017 de Onderzoekscommissie seksuele intimidatie en misbruik in de sport ingesteld. Het onderzoek is inmiddels afgerond en het rapport gepubliceerd.

De commissie-Samson is in 2010 door de Nederlandse overheid ingesteld om onderzoek te doen naar seksueel misbruik van door de overheid uit huis geplaatste kinderen. Daarnaast had de commissie tot taak te onderzoeken hoe de overheid had gereageerd op eventuele signalen van kindermisbruik. Ten slotte had de commissie tot taak te onderzoeken hoe tijdens de instelling van die commissie de mechanismen rond signalering van seksueel misbruik functioneerden. De commissie startte haar werkzaamheden op 10 augustus 2010 en werd per 1 januari 2013 opgeheven.Op 8 oktober 2012 bracht de commissie haar eindverslag uit onder de titel Omringd door zorg, toch niet veilig. Seksueel misbruik van door de overheid uit huis geplaatste kinderen, 1945 tot heden. In dat eindrapport deed de commissie verschillende aanbevelingen.

De commissie-Deetman onderzocht van 2010 tot 2011 het seksueel misbruik van minderjarigen in de Rooms-Katholieke Kerk van 1945 tot 2010. Zij presenteerde op 16 december 2011 haar eindrapport. In het eindrapport deed de voormalige onderzoekscommissie een aantal aanbevelingen, onder meer in het kader van de hulpverlening en genoegdoening aan slachtoffers. Zij zegde toe periodiek de uitvoering van de aanbevelingen door de bestuurlijk verantwoordelijken te zullen monitoren. In juli 2016 volgde de Slotmonitor. De commissie-Deetman rondde daarmee haar werkzaamheden af en hield op te bestaan.

Op 19 december 2019 is het rapport van prof. M.S. Houwerzijl en prof. G. Heerma van Voss over De Goede Herder overhandigd aan de minister voor Rechtsbescherming Sander Dekker. Dit rapport gaat over de werkwijze in de instellingen van de kloosterorde De Goede Herder in de periode 1945-1975 en de rol van de overheid daarbij. Dezelfde dag heeft de minister dit rapport aan de Tweede Kamer gestuurd, voorzien van een reactie. In die reactie schrijft de minister dat excuses, erkenning, hulp en ondersteuning van de overheid hier op zijn plaats zijn, wie er ook aansprakelijk is. De minister geeft ook aan dat er wordt gewerkt aan een erkenningspakket op grond van de aanbevelingen van de Commissie De Winter.