Interview met Iva Bicanic

Psycholoog Iva Bicanic is een van de belangrijkste deskundigen in ons land op het gebied van seksueel misbruik en geweld. Zij behandelt veel mensen die dit hebben meegemaakt in het Landelijk Psychotraumacentrum (in het UMC in Utrecht). Ook doet ze onderzoek naar de gevolgen, en wat mensen wel en niet helpt. De waarde van steun uit de omgeving is volgens haar niet te onderschatten.

Wat kun jij als psycholoog betekenen voor slachtoffers van seksueel misbruik en geweld en voor hun naasten?

Als getroffenen hun naasten in vertrouwen nemen, valt er meestal een last van hun schouders

Meer dan de helft van de mensen die seksueel misbruik of geweld hebben meegemaakt, ondervinden daar later veel problemen van. In de relatie met zichzelf en met andere mensen. Gewone dingen zoals slapen, leven en van jezelf houden kunnen al heel moeilijk zijn als je zo’n ervaring hebt. Het enige goede nieuws is dat er iets aan te doen is. In mijn werk heb ik de kans om getroffenen te helpen om te verwerken wat ze is overkomen. Met traumabehandeling zijn vaak goede resultaten te halen. Naasten kan ik vooral helpen door goede informatie te geven over wat hun dierbare doormaakt en hoe zij het beste steun kunnen bieden.

Wat is de waarde van die steun van naasten?

Vanuit mijn ervaring durf ik te zeggen dat die steun écht het verschil kan maken in een goed verwerkingsproces. Als slachtoffers hun naasten in vertrouwen nemen, valt er meestal een grote last van hun schouders. Maar mensen vinden het moeilijk om erover te praten; ze voelen schuld en schaamte, zijn bang dat ze niet geloofd worden. Die gevoelens zijn heel normaal, maar kunnen ook vernietigend zijn. Een bron voor psychische problemen. Het is belangrijk om daar hulp bij te zoeken en er niet in je eentje mee rond te blijven lopen. Ben je daar nog niet klaar voor, dan wacht je gewoon rustig tot je dat wel bent. Maar in de tussentijd kun je wel informatie tot je nemen over je problemen nu. Zodat je weet: wat ik voel is niet raar en er is ook iets aan te doen.

Hoe kun je het beste reageren als een dierbare van jou vertelt over een ervaring met seksueel geweld?

Door kalm te blijven. Niet vragen wat er precies is gebeurd maar wel: ‘Wat wil je me erover vertellen?’ Je mag laten blijken dat je dankbaar bent voor het vertrouwen van die ander en laten weten dat je daar zorgvuldig mee zult omgaan. Benadruk dat het niet de schuld is van de persoon die het is overkomen, dat die niet raar, gek of vies is. Roep ook niet meteen dat iemand naar de politie moet gaan, en wees voorzichtig met het afkraken van de pleger. Want misschien is dat iemand met wie je dierbare een sterke verbinding heeft. Iemand aan wie hij of zij loyaal wil zijn. En als je zegt: ‘Ik ben er voor je’, realiseer je dan wat je zegt en zeg het alleen als je het waar kunt maken.

Is er ook iets wat je voor je naasten kunt doen als je zelf seksueel geweld of misbruik hebt meegemaakt? Hoe help je je naasten om jóú te helpen?

Je naasten vinden het vaak lastig om te bepalen hoe ze het beste kunnen reageren en wat ze kunnen doen om steun te bieden die voor jou ook prettig voelt. Ze moeten zelf ook nog even de schok verwerken van wat ze zojuist gehoord hebben. Daardoor reageren ze niet altijd meteen zoals jij dat graag zou willen. Dat is een logische reflex als je zelf geen ervaring hebt met seksueel misbruik. Geef iemand die je in vertrouwen neemt, dan ook even de tijd om het nieuws te verwerken. En sluit je niet meteen weer af als je een andere reactie krijgt dan waar je op hoopte.

Het is daarnaast handig als je duidelijk kunt aangeven wat je nodig hebt en wat je van iemand verwacht. Zeg: ‘Ik wil mijn verhaal doen.’ ‘Ik wil dat je me gelooft, dat je rustig blijft.’ Of: ‘Wil je vanavond voor me koken?’ Waar je maar behoefte aan hebt: een luisterend oor, een knuffel, hulp bij het zoeken naar hulp, of gewoon afleiding. Dat mag je doen.

Wat zou je nog meer willen meegeven?

Denk goed na wie je wilt betrekken bij je verhaal. Realiseer je ook dat je naasten zelf (tijdelijk) emoties kunnen voelen, zoals schrik, boosheid, verdriet of walging. Ook dat is normaal.