Onderzoek: lotgenotencontact helpt slachtoffers zichzelf opnieuw uit te vinden

• 24 februari 2022

Met steun van Slachtofferhulp Nederland deed promovenda Pien van de Ven promotieonderzoek naar lotgenotencontact onder slachtoffers en nabestaanden. Uit het onderzoek blijkt dat lotgenoten een bijzondere bijdrage kunnen leveren aan het integreren van de slachtofferervaring in de eigen identiteit.

Sociale steun is van groot belang voor slachtoffers van bijvoorbeeld een misdrijf, maar hoe die steun precies werkt was nog onduidelijk. Daarom onderzocht Pien van de Ven de rol van steun vanuit de sociale omgeving en lotgenoten in het omgaan met een slachtofferervaring. Een ingrijpende slachtofferervaring kan diep doorwerken in de leefwereld en sociale omgeving van het slachtoffer. De impact en beleving kan enorm verschillen, maar slachtoffers hebben bijna allemaal behoefte aan betekenisgeving. Zo´n ervaring kan immers complexe emoties en vragen met zich meebrengen.

Welke rol spelen sociale steun en lotgenoten bij verwerking?

Uit eerder onderzoek was al bekend dat sociale steun belangrijk is om met een slachtofferervaring om te gaan. Ook weten we dat het (her)vertellen van ervaringen kan bijdragen aan zingeving. Toch was nog niet duidelijk hoe sociale steun en het (her)vertellen van slachtofferervaringen er precies uitzien en hoe dat bijdraagt aan het omgaan met een slachtofferervaring. Daarnaast komen uit de praktijk signalen dat slachtoffers zich na verloop van tijd niet gehoord voelen door hun omgeving of geen aansluiting ervaren bij hun sociale relaties, terwijl dat wel gebeurt bij lotgenoten.

Observeren bij lotgenotengroepen

Pien van de Ven onderzocht welke rol sociale steun en lotgenotencontact precies spelen in het omgaan met een slachtofferervaring. Daarvoor maakte ze onder meer gebruik van observaties van lotgenotengroepen. Ook gebruikte ze data uit een langdurige studie naar getroffenen van de Enschede-ramp om het verband te meten tussen mentale gezondheidsklachten en ervaren gebrek aan sociale steun.

Slachtofferervaring moeilijk te bevatten

Het onderzoek toont aan dat slachtoffers niet altijd en niet direct kunnen bevatten wat hen is overkomen, wat de ervaring voor hen betekent en wat zij nodig hebben om er voorbij te groeien. Slachtoffers die wellicht de meeste sociale steun nodig hebben vanwege hun mentale gezondheidsklachten, ervaren een jaar na de slachtofferervaring een groter gebrek aan steun.

Lotgenotencontact biedt herkenning en normalisering

Om te leren omgaan met de slachtofferervaring is enerzijds zingeving nodig. Anderzijds moet de ervaring onderdeel worden van de identiteit van het slachtoffer. Lotgenotencontact kan een middel zijn om met gelijkgestemden te experimenteren en vorm te geven aan die identiteit. De interactie met lotgenoten draagt bij aan onderlinge steun, herkenning en normalisering.

Sociale reacties van groot belang

Van de Ven beveelt iedereen die met slachtoffers werkt aan om het belang van sociale reacties en het sociale netwerk in overweging te nemen. Ook wijst ze op de noodzaak van vervolgonderzoek naar de betekenis van verschillende vormen van sociale steun in de nasleep van verschillende slachtofferervaringen.